Het vooroorlogse materieel, de zogenaamde 'Blokkendoos', ergens op de lijn naar Scheveningen
Geschiedenis
Het
vooroorlogse materieel, de zogenaamde 'Blokkendoos', ergens op de lijn
naar Scheveningen
In 1900, tien
jaar
na de introductie van de elektrische straatverlichting in Nederland,
werd
de N.V. Zuid-Hollandsche Elektrische Spoorwegmaatschappij (ZHESM)
opgericht.
Deze onderneming had tot doel een spoorweg aan te leggen en te
exploiteren tussen Rotterdam
en Scheveningen
met een aftakking naar
Den Haag,
later bekend geworden als de 'Hofpleinlijn'. Daar kwam de
eerste elektrische trein in
Nederland te rijden. De openbare stroomvoorziening stond nog in de
kinderschoenen
en de ZHESM moest dan ook voor een eigen elektriciteitscentrale zorgen.
Plannen voor een spoorlijn tussen Den Haag en Scheveningen bestonden al in het midden van de negentiende eeuw. Tot uitvoering kwam het echter niet, want de plannen tot ontwikkeling van de Scheveningse haven, die de belangrijkste aanleiding vormden, belandden in de ijskast. Wel kwam het in 1879 tot een verbinding per stoomtram tussen beide plaatsen.
Behalve op passagiers voor de opkomende badplaats Scheveningen mikte de ZHESM ook op woon-werkverkeer tussen Rotterdam en Wassenaar, in welke laatste plaats veel havenbaronnen en andere beter gesitueerden uit de Maasstad waren neergestreken. Al met al was het project een gewaagde onderneming, maar uiteindelijk bleek het zeer rendabel te zijn. Later werd de lijn onderdeel van de NS
In 1907 werd het
traject Den Haag-Scheveningen - met stoomtractie - in gebruik genomen.
Kort daarop
kwam de elektrificatie gereed en begon ook de exploitatie met
elektrische tractie van de rechtstreekse verbinding tussen Rotterdam en
Scheveningen. In de oorlogsjaren werd de
kuststrook op last van de bezetter ontruimd in verband met de
verdediging tegen een mogelijke geallieerde invasie. Dit leidde tot een
gedeeltelijke ontmanteling van de spoorlijn, en uiteindelijk kwam -
evenals in de rest van
bezet Nederland - het treinverkeer helemaal stil te liggen.
De lijn naar Scheveningen werd na de oorlog weliswaar weer opengesteld, maar rechtstreekse treinen tussen Rotterdam en Scheveningen werden slechts mondjesmaat ingezet. Het kwam niet meer tot een winstgevende exploitatie. De gemeente Den Haag zag de spoorlijn bovendien als een obstakel voor de realisatie van de nieuwe woonwijk Mariahoeve. Een en ander leidde tot het besluit om de lijn te sluiten. De laatste trein naar Scheveningen reed op 3 oktober 1953.
Inmiddels is ook
de exploitatie van het overgebleven deel van de Hofpleinlijn
tussen Rotterdam en Den Haag door de NS gestaakt. Op 3 juni 2006 viel
het doek. De lijn maakt met ingang van november 2006 deel
uit van het lightrailnetwerk
van RandstadRail.
Maar het traject ten Zuiden van station Rotterdam Kleiweg is op 17 augustus 2010 - na de opening van het deels ondergrondse tracé naar Rotterdam Centraal - definitief buiten gebruik
gesteld. Eerstgenoemd traject loopt over het unieke spoorwegviaduct
dat zich door Rotterdam
Noord een weg baant naar het centrum van de
stad, met - boven straatniveau - de stations Rotterdam Bergweg en Rotterdam Hofplein. Deze stations waren
de laatste jaren voor de sluiting al ten prooi gevallen aan
een geleidelijke aftakeling. *)
Tracé en stations
Tracé
van de spoorlijn met de stations ingetekend op een recente kaart (Bron:
Spoorzoeker)
In Voorburg, ten zuidoosten van de spoordijk van de lijn Den Haag-Leiden, ongeveer ter hoogte van het latere station Voorburg 't Loo, splitste de Hofpleinspoorlijn zich in een een tak naar Den Haag HS en een andere tak naar Scheveningen.**) Onder gescheiden viaducten door kwamen deze beide takken uit aan de noordwestzijde (de Haagse kant) van de spoordijk. Daar lag een aansluiting tussen beide takken, zodat ook rechtstreeks treinverkeer tussen Den Haag en Scheveningen mogelijk was. De aldus gevormde spoordriehoek is nog jaren na de opheffing van de lijn naar Scheveningen zichtbaar geweest. Nu, vele jaren later, zijn enkele vage restanten nog herkenbaar op een recente satellietfoto (zie ook de plaatsbeschrijving op Spoorzoeker (menu: 'Spoorzoekers', keuze: 'Loolaan-Scheveningen', pagina 2). ***) Van hieruit liep de spoorlijn verder door wat nu de Haagse woonwijk Mariahoeve is.
Even na het viaduct over de Leidsestraatweg was de eerste halte: Wassenaar. Daarna volgde de lijn het tracé van de huidige Landscheidingsweg, met de haltes Renbaan-Achterweg (bij de kruising met de Buurtweg) en Waalsdorpscheweg. Vervolgens liep de spoorlijn achter de nieuwe Alexanderkazerne langs en daarna parallel aan de Van Alkemadelaan, via de halte Wittebrug-Pompstation, tot het eindstation Scheveningen-Kurhaus. De totale lengte van het tracé tussen Voorburg en Scheveningen bedroeg circa 8,5 kilometer.
Nog maar weinig
overblijfselen
herinneren aan de spoorlijn. In verband met de aanleg van de 'Verlengde
Landscheidingsweg' (N14) zijn de dubbele dienstwoning
aan het eind van de Bezuidenhoutseweg en het
oude
viaduct over de Leidsestraatweg onlangs gesloopt. Het kazernecomplex
ten zuiden van de Landscheidingsweg, vlak voor de kruising met de
Waalsdorperweg,
dat vroeger beschikte over een eigen spooraansluiting, onderging
hetzelfde
lot. Alleen het stationsgebouw bij de
Pompstationsweg
en de oude chefswoning aan
de
Harstenhoekweg zijn bewaard gebleven.
*) De betreffende foto's zijn genomen op 28 mei 2006, dus enkele dagen voor de beëindiging van de exploitatie. De stations Rotterdam Bergweg en Rotterdam Kleiweg zijn definitief gesloten. Voor laatstgenoemd station komt de nieuwe halte Melanchthonweg in de plaats. Op 11 november 2006 is het traject tussen Rotterdam Hofplein en de halte Melanchthonweg tijdelijk opnieuw in gebruik genomen. Dit traject is definitief gesloten in 2010 en nu is Rotterdam Centraal het eindpunt. Het laatste stuk van de lijn gaat ondergronds via de boortrunnel die de halte Melanchthonweg verbindt met Rotterdam CS.
**) Op 3
maart
1945 werd het Haagse Bezuidenhout door de RAF gebombardeerd. Ook in de
wijdere omgeving werden toen bommen afgeworpen, waaronder op deze
splitsing (ook wel aangeduid als 'Loolaan Zuid').
***) Inmiddels (augustus 2018) zijn ook deze vage restanten,
ten gevolge van een herinrichting van het terrein, niet langer zichtbaar.
Augustus 2002
(laatste herziening: augustus 2018)
Links
Spoorzoeker,
beheerd door Bart Peters, bevat uitgebreide informatie
en illustraties over de spoorlijn naar Scheveningen (menu: 'Spoorzoekers', keuze: 'Loolaan-Scheveningen'). Ook staan er
aanwijzingen
op waar restanten van deze spoorlijn in het terrein kunnen worden
waargenomen.
Spoorlijn Rotterdam
Hofplein - Scheveningen (Hofpleinlijn)
Literatuur
Smit, J.F. (1989)
"ZHESM Rotterdam Hofplein - Den Haag - Scheveningen Kurhaus; Hoe het
spoor
elektrisch werd", Phoenix & den Oudsten bv., Rotterdam
Reacties:
