Splitsen

Geplaatst door Hans Roodenburg op 26 augustus, 2013 - 13:59

© (roulette) Ralf Roletschek - Fahrradtechnik und Fotografie (bron: Wikimedia Commons)

De openbare nutsfunctie van banken (betalen, sparen) moet worden losgekoppeld van de andere functies ('zakenbankieren')

Echte bankiers
Dat we in de westerse wereld en zeker ook in Nederland een probleem hebben met de bankensector mag bekend worden verondersteld. Maar soms lijkt dat besef toch niet diep te zijn doorgedrongen, of - nadat de ergste schrik van de bankencrisis voorbij was - weer te zijn weggezakt. Mooi voorbeeld is de recente ophef rond de mogelijke herbenoeming van bestuursvoorzitter Gerrit Zalm van ABN Amro. Die zou volgens sommigen niet geschikt zijn, want 'geen echte bankier'. Terugkijkend op het spoor van verwoesting dat de 'echte bankiers' de afgelopen jaren door de westerse wereld hebben getrokken, zou ik zeggen dat de kwalificatie 'geen echte bankier' juist bij uitstek een aanbeveling vormt voor een dergelijke functie. Wie zijn geheugen inzake echte bankiers nog even wil opfrissen raad ik aan even naar dit filmpje op youtube te kijken.

Greed is good
Onder het motto 'greed is good' gingen de bankiers hun bonussen maximaliseren door te gokken met de hun toevertrouwde gelden, er terecht van uitgaande dat als het misging de rekening kon worden neergelegd bij de overheid: de winst voor de bankier en het verlies voor de belastingbetaler. Want geen enkele overheid zou de gevolgen van een dreigende of feitelijke ineenstorting van het financiële systeem voor zijn rekening durven nemen: rijen spaarders die hun geld willen opnemen, het betalingsverkeer platgelegd, lege geldautomaten. Totale paniek, totale ontwrichting. Geen enkele overheid zou zoiets laten gebeuren. En dat was zo ongeveer de enige goede gok van die echte bankiers. De overheid trok, als achtervanger van het depositogarantiestelsel, de garantie voor spaartegoeden op, voorzag banken in problemen van noodleningen en nationaliseerde banken die op omvallen stonden.

Dat nooit meer
'Dat nooit meer' was de begrijpelijke reflex in de politiek. In Nederland kregen we de Parlementaire Enquêtecommissie Financieel Stelsel (Commissie De Witt) en die kwam met een aantal aanbevelingen, waaronder deze: 

Aanbeveling 15: scheiding van nuts- en zakenbankactiviteiten
De commissie beveelt invulling aan van de aanbeveling van de Tcofs [de voorloper van de Parlementaire Enquêtecommissie Financieel Stelsel, HR] om nuts- en zakenbankactiviteiten binnen een instelling te scheiden door het apart zetten van niet direct klantgerelateerde commerciële activiteiten met een hoog risicoprofiel. Dergelijke activiteiten dienen een aparte kapitaalbasis (funding) te hebben die losstaat van de kapitaalbasis van de overige activiteiten. [...]

Een voor de hand liggende gedachte. Zelf heb ik sinds 2009 op deze site herhaaldelijk voor dit model gepleit. Daarbij heb ik erop gewezen dat we in Nederland een dergelijke functiescheiding - de facto - decennialang hebben gekend en dat dit altijd prima heeft gewerkt. Eind jaren zestig kwam hier een eind aan toen de banken, die voordien alleen bedrijven en vermogende particulieren bedienden, zich op het grote publiek gingen richten, te beginnen met het aanbieden van betaalrekeningen met een aantrekkelijke rente. De rest is geschiedenis.

Ook in de Europese Unie lijkt het besef te zijn doorgebroken dat er iets moest gebeuren. Er kwam het rapport van de 'Commissie Liikanen', waarin bankensplitsing onder bepaalde voorwaarden wordt aanbevolen. Die voorwaarden zijn echter zo ruim, dat ze in Nederland feitelijk niet tot splitsting zouden leiden, zoals Herman Wijffels in Nieuwsuur kwam uitleggen.

In de Verenigde Staten heeft lange tijd een scheiding van nuts- en zakenbankieren bestaan, namelijk tussen 1933 en 1999 in het kader van de Glass-Steagall Legislation. Zoals we dit weekend konden lezen gaan daar inmiddels stemmen op om de banken opnieuw te splitsen.

Stand van zaken
De bankensector staat in zijn algemeenheid niet te juichen bij de sterker wordende roep om de banken te splitsen, wat immers een eind zou maken aan het gokken met belastinggeld. En de bankenlobby heeft een stevige vinger in de politieke pap, zo ook in Den Haag. Opeenvolgende kabinetten stelden zich steeds terughoudend op als het op splitsen aankwam. De kabinetsreactie op het eindrapport van de Commissie De Witt stemt niet hoopvol. Weliswaar zegt het kabinet aanbeveling 15 van die commissie te onderschrijven, maar concrete voorstellen om tot splisting van banken over te gaan ontbreken. Het kabinet:

Het afbakenen van deze speculatieve activiteiten is complex. Op verzoek van de Tweede Kamer is de Minister van Financiën, zoals reeds opgemerkt, bezig met de oprichting van een nationale commissie die zich zal zich buigen over bepaalde reeds in Nederland aangekondigde maatregelen die nog verdere uitwerking behoeven, te weten de invoering van de Volcker rule en de scheiding van nuts- en zakenbankactiviteiten.

Afbakenen speculatieve activiteiten complex? Bezig met het oprichten ven een nationale (!) commissie? Dat is allemaal ambtelijke codetaal voor 'op de lange baan schuiven', zo niet 'van uitstel komt afstel'.

Wel wijst het kabinet op de zogenaamde 'Interventiewet', die overigens al tot stand kwam nog voordat de Commissie De Witt zijn eindrapport presenteerde. Die wet geeft de overheid vergaande bevoegdheden in crisissituaties om nutsactiviteiten van banken af te scheiden en zo hun voortgang te waarborgen. Hoe serieus moeten we deze wet nemen? Gaat dit echt werken? De eerste test van de Interventiewet kwam al begin dit jaar toen SNS Reaal dreigde om te vallen. Minister Dijsselbloem had kunnen besluiten, met de Interventiewet in de hand, om de nutsactiviteiten van deze financiële instelling af te splitsen en de rest failliet te laten gaan. Maar in plaats hiervan koos hij voor nationalisatie van de hele bankverzekeraar voor rekening van de belastingbetaler. 

Perspectief
Ook de persconferentie van minister Dijsselbloem afgelopen vrijdag, over het afstoten van de genationaliseerde bank ABN Amro en verzekeraar ASR, stemt niet hoopvol. De minister:

Overname [van ASR, HR] was niet ingegeven door het borgen van de nutsfunctie, maar door het zeker stellen van de stabiliteit van het hele financiële systeem in Nederland.

Blijkbaar is die 'stabiliteit van het hele financiële systeem' iets heel anders dan het borgen van de nutsfunctie. Het gaat hier niet om een verspreking of onzorgvuldige formulering, want ook de achterliggende documenten (de 'bankenbrief' en de 'visiebrief') staan bol van die ''stabiliteit van het hele financiële systeem'  en varianten daarop. Dat kan je lezen als: niet alleen de nutsactiviteiten, maar ook de meer risicovolle activiteiten zullen met belastinggeld overeind worden gehouden. Als het aan Dijsselbloem c.q. het kabinet ligt wordt er dus, alle mooie woorden ten spijt, niet gesplitst. De bankenlobby kan opgelucht ademhalen en Henk en Ingrid zullen vroeg of laat weer de portemonnee moeten trekken.